Karta praw i obowiązków pracownika młodocianego

PRZEPISY OGÓLNE

1. Podstawowym aktem prawnym regulującym prawa i obowiązki pracowników młodocianych jest ustawa z 26.06.1979 r. – Kodeks Pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 wraz z późn. zmianami) oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z 28.05.1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. nr 60, poz. 278 z 1996 r. wraz z późn. zmianami)
2. Młodocianym w rozumieniu kodeksu pracy jest osoba, która ukończyła 16 lat a nie przekroczyła 18 lat.
3. Młodociany może podjąć zatrudnienie na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, jeżeli:
   1. ukończył gimnazjum
   2. przedstawi zaświadczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do zatrudnienia w danym zawodzie
   3. zostanie wstępnie przeszkolony w zakresie BHP i Ppoż.
4. Młodociany, który nie ukończył gimnazjum bądź nie ukończył 16 lat może być zatrudniony wyjątkowo na zasadach określonych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 05.12.2002 r. (Dz. U. Nr 214, poz. 1808 z 2002 r.) a mianowicie pod warunkiem, że uzyskał:
   1. pozytywną opinię poradni psychologiczno – zawodowej odnośnie możliwości dalszego kształcenia się ucznia,
   2. zezwolenie dyrektora gimnazjum, w którego okręgu mieszka młodociany na spełnienie obowiązku szkolnego poza szkołą,
   3. zgodę rodzica lub opiekuna na jego zatrudnienie.

Ponadto zaznaczyć należy, że zawarcie umowy o naukę zawodu z młodocianym, który nie ukończył gimnazjum musi być poprzedzone umową o przyuczenie do wykonywania określonych prac, zakończoną egzaminem sprawdzającym potwierdzonym stosownym zaświadczeniem wydanym przez Mazowiecką Izbę Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Warszawie

ZASADY  ZATRUDNIANIA  I WYNAGRADZANIA  PRACOWNIKÓW MŁODOCIANYCH

1. Przygotowanie zawodowe młodocianych może odbywać się w formie nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy.
2. Zatrudniając młodocianego na naukę zawodu obowiązkiem pracodawcy jest szkolenie go zgodnie  z programem praktycznej nauki zawodu bądź przyuczenia.
3. Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego zawierana z pracownikami młodocianymi co do zasady zawierana jest na czas nieoznaczony, a jeżeli pracodawca zatrudni większą liczbę młodocianych niż wynika to z jego potrzeb wolno mu zaproponować umowę na czas oznaczony.
4. W przypadku zawarcia umowy na czas nieoznaczony należy ściśle określić termin rozpoczęcia i zakończenia przygotowania zawodowego z tym, że po ukończeniu nauki zawodu stosunek pracy trwa nadal, chyba że umowa zostanie rozwiązana przez jedną ze stron. W praktyce oznacza to, że jeżeli uczeń po zakończeniu nauki zawodu pozostanie nadal w zakładzie nie zawieramy nowej umowy ale sporządzamy aneks do dotychczasowej umowy z zapewnieniem minimalnego wynagrodzenia.
5. Nauka zawodu trwa 36 miesięcy, zaś przyuczenie do wykonywania określonych prac od 3 do 6 miesięcy. W przypadku młodocianych podopiecznych Ochotniczych Hufców Pracy okres przyuczenia może być przedłużony do czasu ukończenia gimnazjum i trwać łącznie nie dłużej niż 22 miesiące.
6. Jeżeli młodociany przed ukończeniem nauki zawodu lub przyuczenia osiągnie pełnoletność kończy ją na warunkach obowiązujących młodocianych.
7. W przypadku, gdy w trakcie nauki zawodu dojdzie do rozwiązania umowy z jednym pracodawcą może być ona kontynuowana u innego pracodawcy na warunkach obowiązujących młodocianych, jeżeli przerwa miedzy rozwiązaniem jednej umowy a nawiązaniem kolejnej nie przekracza           12 miesięcy nawet wówczas, jeżeli młodociany osiągnie w tym czasie pełnoletność.
8. Wynagrodzenie uczniów młodocianych jest uzależnione od roku nauki zawodu i wyliczane jest stosunkiem procentowym od przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale (np. za m-c marzec, kwiecień i maj 2012 r. wyliczone jest od przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w IV kwartale 2011 r.) i nie może być niższe, od:
   1. w I roku – 5%
   2. w II roku  – 6%
   3. w III roku – 7%

1. W przypadku odbywania przyuczenia do wykonywania określonej pracy młodocianemu przysługuje przez cały okres przyuczenia wynagrodzenie w wysokości nie niższej niż 4% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale.
2. Pracodawca kieruje młodocianego na badania lekarskie zgodnie z przepisami i ponosi koszty z tym związane.
3. Nauka zawodu kończy się egzaminem czeladniczym a przyuczenie do wykonywania określonych prac egzaminem sprawdzającym, który powinien  się odbyć przed Komisją Egzaminacyjną Mazowieckiej Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Warszawie.
4. Koszty powyższych egzaminów, według stawek Mazowieckiej Izby Rzemiosła  i Przedsiębiorczości pokrywa pracodawca.

III. CZAS PRACY

1. Czas pracy młodocianego jest uzależniony od jego wieku i wynosi 6 godzin na dobę i 30 godzin tygodniowo, jeżeli młodociany nie przekroczył 16 lat. Natomiast w wieku powyżej 16 lat czas pracy młodocianych nie może przekroczyć 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo.  
2. Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w takim wymiarze, jaki wynika z obowiązkowego programu zajęć szkolnych ucznia, bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy czy też w innym czasie. Oznacza to, że jeżeli zajęcia szkolne w danym tygodniu trwają np. 22 godziny, uczeń winien przepracować w zakładzie w tym tygodniu 18 godzin.
3. Młodocianemu przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę, co oznacza w praktyce, że dodatkowy dzień wolny winien przypadać w sobotę lub poniedziałek.
4. Ponadto jeżeli danego dnia czas pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, należy wprowadzić przerwę w pracy trwająca 30 minut wliczaną do czasu pracy.
5. Młodocianego nie wolno zatrudniać w porze nocnej ani w godzinach nadliczbowych. Wykaz praz wzbronionych młodocianym oraz dozwolonych przy niektórych rodzajach prac wzbronionych, jeżeli jest to potrzebne do odbycia przygotowania zawodowego przez młodocianego, który ukończył 16 lat zawiera załącznik nr 1 i nr 2 do Rozporządzenia Rady Ministrów z 24.08.2004 r. (Dz. U. Nr 200, poz. 2047 z 2004 r. ze zmianami).
6. Pracodawca jest obowiązany zwolnić młodocianego od pracy na czas potrzebny do wzięcia udziału w zajęciach związanych z dokształcaniem teoretycznym.
7. Młodocianego należy zaopatrzyć w odzież ochronną i roboczą, narzędzia pracy, materiały i inne podobne środki.

URLOPY WYPOCZYNKOWE PRACOWNIKÓW MŁODOCIANYCH

1. Zasady udzielania i wymiar urlopu wypoczynkowego pracowników młodocianych w znacznym stopniu odbiegają od urlopów wypoczynkowych przysługujących pracownikom pełnoletnim.

Przejawia się to w większej ilości należnego urlopu i korzystniejszych możliwościach jego wykorzystania.

1. Prawo do pierwszego urlopu młodociany pracownik uzyskuje bowiem już po 6 miesiącach nauki zawodu. Przysługuje mu wówczas urlop w wymiarze 12 dni roboczych. Niezależnie od tego urlopu po upływie roku nauki zawodu młodocianemu pracownikowi należy się 26 dni roboczych urlopu wypoczynkowego. Łącznie po roku nauki zawodu uczniowi należy się 38 dni roboczych urlopu.
2. Jeżeli jednak młodociany w danym roku kalendarzowym kończy 18 lat przysługuje mu urlop w zmniejszonym wymiarze i wynosi 20 dni roboczych.

Powyższe zasady obrazuje następujący przykład:

Uczeń młodociany mający 16 lat zawarł umowę o naukę zawodu 1 września 2011 r. na okres 3 lat tj. do dnia 31.08.2014 r. Prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych uczeń ten nabył 29 lutego 2012 r. Z dniem 31.08.2012 r. uczeń ma prawo jeszcze do 26 dni roboczych urlopu ( łącznie 38 dni roboczych). Prawo do kolejnego urlopu uczeń będąc na II roku nauki zawodu nabędzie z dniem 01 stycznia 2013 r. ale ponieważ w tym roku skończy 18 lat będzie mu przysługiwał urlop wypoczynkowy w wymiarze 20 dni roboczych. Na III roku nauki zawodu tj. w 2014 r. ww. uczniowi przysługiwać nadal będzie 20 dni urlopu ale zakładając, że nie pozostanie on w zakładzie po zakończeniu nauki zawodu tj. po 31.08.2014 r. przysługiwać mu będzie urlop proporcjonalnie do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym tj. 14 dni roboczych ( 20 dni /12 miesięcy x 8 miesięcy)

1. Jeżeli chodzi o zasady wykorzystywania urlopu wypoczynkowego to kodeks pracy zapewnia młodocianym uczęszczającym do szkoły możliwość skorzystania z urlopu w okresie ferii szkolnych (zimowych i letnich). Natomiast młodocianemu, który jeszcze nie nabył prawa do urlopu wypoczynkowego pracodawca może udzielić (na wniosek młodocianego) w okresie ferii szkolnych urlopu zaliczkowo.

Zatem w sytuacji ucznia, który zawarł umowę we wrześniu 2011 r. a ferie zimowe przypadają w styczniu 2012 r. może on otrzymać urlop w tym okresie zaliczkowo.

OBOWIĄZKI UCZNIA – PRACOWNIKA MŁODOCIANEGO

Podstawowym obowiązkiem młodocianego jest sumienne i staranne wykonywanie obowiązków wynikających z zawartej umowy o naukę zawodu, a w szczególności należy:

• dążyć do osiągnięcia jak najlepszych wyników w nauce zawodu,
• wypełniać systematycznie obowiązek dokształcania,
• przestrzegać czasu i porządku pracy ustalonych przez pracodawcę,
• przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych,
• odnosić się z szacunkiem do przełożonego i przestrzegać zasad koleżeńskiej współpracy,
• przystąpić do egzaminu czeladniczego po zakończeniu nauki zawodu lub egzaminu sprawdzającego po zakończeniu przyuczenia.

Niniejsza Karta Praw i obowiązków ucznia – pracownika młodocianego została uchwalona przez Zarząd Cechu na posiedzeniu Zarządu w dniu 27.04.2015 r. protokół nr  5/2015